“Voor kinderen is afscheid nemen vaak heel abstract. Iemand die dood is, is echt weg. Daarom is het, ook bij kinderen, heel belangrijk om afscheid bespreekbaar te maken. Foto’s maken om terug te kijken, kunnen daaraan bijdragen”. Als beste documentaire familie fotograaf van Nederland ziet Louise van den Broek hoe gezinnen omgaan met afscheid nemen. “Maar niet alleen als fotograaf, ook tijdens mijn jaren als docent merk ik dat afscheid nemen en de dood soms moeilijk bespreekbaar is”. Louise pleit voor het betrekken van kinderen bij een uitvaart en samen open het gesprek aangaan.
"Louise pleit voor het betrekken van kinderen bij een uitvaart en samen open het gesprek aangaan."
HET BELANG VAN KINDEREN BETREKKEN BIJ AFSCHEID
Mama is naar de sterren. Ja, waar is ze dan? Of: opa slaapt. Maar dan wordt hij weer wakker, toch? Voor kinderen is afscheid nemen vaak heel abstract. “Het is belangrijk dat ze leren omgaan met de dood en dat het iets is wat bij het leven hoort”. Louise is groot voorstander van eerlijk zijn tegen kinderen, dingen benoemen zoals ze zijn. Dat helpt ze om hun verdriet te verwerken en afscheid te accepteren. “Ze serieus nemen, dat is daarbij belangrijk. In mijn tijd als docent spreek ik weleens met pubers bij wie een familielid is overleden. De oma van Marieke bijvoorbeeld. Ik ga met haar in gesprek. Eerst vraag ik of ze erover wil praten. Dat wil ze. Dus vraag ik wat oma voor haar betekent en of ze wordt begraven of gecremeerd. Ik vraag ook wat ik op dat moment voor Marieke kan betekenen”. Met compassie en medeleven houdt Louise er rekening mee dat Marieke op dat moment niet volle bak mee kan doen. “Zo probeer ik, ook als ik de overledene niet ken, wel betrokkenheid te tonen en het gesprek aan te gaan”.
“Wees eerlijk tegen kinderen, benoem dingen zoals ze zijn.”
HOE BETREK JE KINDEREN BIJ EEN AFSCHEID?
Als Louise fotografeert bij een afscheid, ziet ze ook dat kinderen erbij betrekken belangrijk is. “Kinderen voelen emoties van verdriet en zoeken vaak hun eigen weg hierin. Ik zie een keer een meisje met een kleurplaat bij de kist zitten. Als je dat gaat tegenhouden en panisch gaat doen, dan krijg je tegendraads gedrag. Geef kinderen de ruimte, ook op een uitvaart”.
Als Louise hier zelf mee te maken krijgt, neemt ze haar zoontje van net 4, Rudy, mee in het proces van afscheid nemen. “Mijn opa overlijdt en Rudy gaat mee als we het as uitstrooien met de familie. We vertellen dat opa dood is en dat dit betekent dat hij niet meer leeft. Dat hij niet meer ademhaalt. Als we vertellen dat oma nu alleen is, maakt vooral dat veel impact op Rudy. Het hele jaar na het afscheid maakt hij tekeningen voor oma. Omdat zij nu alleen is”.
Opa’s as zit in zijn favoriete reiskoffer. Bij een van de bomen op een stukje land van opa en oma begraaft de familie de as. “Mijn vader, zijn broers en zus doen allemaal as in het gat bij de boom. Rudy wil dat ook doen, dus mag hij helpen. Hij vraagt: valt nu opa’s hoofd in het gat? Ja, zo kun je dat wel zien. Dit is zijn manier van omgaan met afscheid nemen. Hij heeft het er nog steeds over. Ook voor kinderen is het belangrijk om over rouw te praten, maar dan wel in hun eigen taal.
"Het hele jaar na het afscheid maakt Rudy tekeningen voor oma. Omdat zij nu alleen is."
HOE DRAGEN FOTO'S BIJ AAN AFSCHEID NEMEN BIJ KINDEREN?
Tijdens een afscheid fotografeert Louise aanwezige kinderen het liefst gewoon zoals ze zijn op dat moment. “Sommige kinderen zijn heel speels en doen ook wel gekke dingen. Het meisje dat aan het kleuren is bij de kist, voor haar is het heel normaal. Maar ik zie ook jonge kinderen wiens moeder is overleden die veel troost zoeken. Bijvoorbeeld door een knuffel tegen zich aan te drukken of de hand van papa vast te houden. Ik focus op de warme en liefdevolle momenten, zodat kinderen bij het terugkijken ook die warme herinneringen vasthouden”. Ook fotografeert Louise vrij letterlijk wat er gebeurt tijdens een afscheid zodat kinderen dat later nog eens kunnen terugkijken. Bijvoorbeeld hoe de kist en de bloemen eruitzien. “Verder zien kinderen op mijn foto’s terug hoe zij in het afscheid zijn betrokken. Je ziet bijvoorbeeld een jongetje dat mag helpen met het sluiten van de kist. Of hoe een kind nog een keer oma aanraakt. Ook hierbij zoek ik naar de warme herinneringen, zoals een meisje dat tijdens het afscheid een armbandje draagt dat ze van oma heeft gekregen”.
Door het terugkijken van de foto’s blijft de herinnering aan een overleden dierbare levend, zeker bij jonge kinderen. Een fotoreportage helpt vaak ook bij het openen van een gesprek. “Foto’s kunnen uitleggen wat er gebeurt”. Met elkaar over het afscheid en de overledene blijven praten, draagt positief bij aan het omgaan met het verlies.
“Met elkaar over het afscheid blijven praten, draagt positief bij aan het omgaan met verlies”
TIPS OM KINDEREN TE BETREKKEN BIJ AFSCHEID NEMEN VAN EEN DIERBARE
“Ik ben geen rouwbegeleider”, begint Louise als we haar vragen om tips voor nabestaanden met kinderen. Daarom deelt ze vanuit haar eigen ervaringen tips voor nabestaanden om kinderen te betrekken bij afscheid nemen:
- Betrek kinderen tijdens het afscheid, bijvoorbeeld door ze een taak te geven. Denk aan tekenen op de kist, helpen bij het sluiten van de kist of geef ze een eigen camera om foto’s te maken tijdens afscheidsmomenten.
- Wees eerlijk en open over wat er gebeurt en geef kinderen de ruimte om hun gevoelens te uiten.
- Luister naar de kinderen en geef hen de kans om vragen te stellen.
- Help kinderen om hun herinneringen aan de dierbare vast te houden door bijvoorbeeld een samen foto’s terug te kijken.
- Zoek professionele hulp als het verwerken van het verlies moeilijk blijkt te zijn.
Zelf volgt Louise @devente.rouwbegeleiding op Instagram. “Zij deelt ook mooie adviezen, een bron van inspiratie!”
De verhalen van Louise hebben emotionele waarde voor de nabestaanden. Uit respect gebruiken we daarom geen echte namen in dit blog. De namen zijn wel bekend bij de redactie.
Louise van den Broek: beste documentaire familie fotograaf van Nederland
Jarenlang geeft Louise biologie aan pubers terwijl ze in haar vrije tijd fotografeert. “Ik experimenteer veel. Als mijn man en ik op wereldreis gaan, gaat de camera natuurlijk mee”. Haar werk als docent vindt ze fijn, maar toch begint het fotograferen steeds meer te lonken. “Ik wil levensverhalen vertellen. Daar word ik warm van, dat vind ik het mooiste om te doen”. Dus zet Louise de stap en wordt ze fulltime levensfotograaf. “Ik fotografeer alle aspecten van het leven. Mijn verhalen maken impact. Gewoon een dag uit het leven, kleine momenten, maar ook de mooie en verdrietige, moeilijke momenten”. Die impact, die maakt ze. This is Reportage Family roept Louise in 2022 uit tot de beste documentaire familie fotograaf van Nederland en 5e wereldwijd.
