11 december
Wij steken een kaarsje aan op de 2e zondag van december. Zodat de mensen die een kind verliezen, weten dat zij er niet alleen voor staan. Samen herdenken we overleden kinderen op de 2e zondag in december tijdens Wereldlichtjesdag.
Als afscheidsfotografen ervaren wij soms van heel dichtbij hoe het is als een kindje overlijdt. Bijvoorbeeld bij het fotograferen van een afscheid van een kind.
Marcel Kolenbrander neemt deze zware maar ook mooie taak regelmatig op zich en hij maakt er zelfs een boek over. “Ik wil deze overleden kinderen in het licht zetten en zichtbaar houden”. Dat doet hij ook voor Anton en Jolinda, die in 2019 hun babydochter Joëlle verliezen.
Met jou
Tijdens de donkere dagen van de rouw
Zie ik geen toekomst meer
Geen toekomst zonder jou
Tijdens de heldere dagen van de rouw
Zie ik voorzichtig weer wat kleur
Een toekomst zonder maar met jou
dichterbijdEliefste
onmogelijke keuze
Anton en Jolinda
Tijdens de 20 wekenecho ontdekken de artsen dat Joëlle, de dochter van Anton en Jolinda, een ernstige afwijking heeft. “De verloskundige ziet veel vocht in haar hoofd”, legt Jolinda uit. Meer onderzoeken volgen en ook daar blijkt iets ernstig mis. Anton: “er zit een zodanige hoeveelheid vocht in Joëlles hoofd dat de artsen zich afvragen wat de gevolgen zijn. Ze dringen naar ons idee wat aan om de zwangerschap te beëindigen, maar omdat we geloven dat elk leven waarde heeft willen wij dat niet.” Helaas blijft het vocht toenemen en lijkt het er steeds meer op dat Joëlle niet levensvatbaar is. Jolinda: “Of ze zou enkele dagen leven. En in die tijd zou ze veel lijden.” Het is een heftige tijd. Anton en Jolinda hadden nooit gedacht dat ze de keuze zouden moeten maken om een zwangerschap te stoppen. Toch moeten ze nu die keuze maken.
rouw als een vorm van liefde
Marcel
Het is iedere keer anders, als Marcel een kamer binnenstapt bij ouders van een overleden kind. “Soms is er amper contact omdat de ouders nog in shock zijn. Soms loop ik binnen in een ongelooflijk liefdevolle sfeer. Het voelt dan heel warm. Een gevoel van trots, liefde, maar ook rouw als een vorm van liefde, dat voel ik vaak. Het doet me dan beseffen wat nou echt belangrijk is in het leven”. Marcel wil kinderen een podium geven, want ze mogen niet vergeten worden. “Ook ouders die daarna geen kinderen meer krijgen, zij zijn wel papa en mama geworden. Ik hoop dat ik een bijdrage mag leveren aan, zoals iemand dat zei: geen verwerking, maar verweving van deze ervaring met je eigen leven”.
"... geen verwerking, maar verweving van deze ervaring met je eigen leven."
Alle herinneringen van die korte periode vastleggen
Anton en Jolinda
Als bij Anton en Jolinda met 23 weken en 6 dagen de bevalling wordt ingeleid, zijn ze al een paar dagen afscheid aan het nemen van Joëlle. De begrafenis is inmiddels al gepland en afscheidsfotograaf Marcel wordt ingezet om foto’s te maken. “We hebben zo weinig tijd met Joëlle, dan wil je alle herinneringen die je kan maken vastleggen”, legt Anton uit. Jolinda vult aan: “we weten dan nog niet of we er iets aan hebben, maar nu kan het en anders nooit meer. Je kan het gewoon niet opnieuw doen.”
Op zondagochtend wordt Joëlle om 6 over 9 geboren. Marcel is er om 10 uur. Op dat moment is Jolinda blij dat hij er is. “Nu weet ik dat ik het echt vastgelegd wil hebben om te laten zien hoe mooi ze is. Als ik nu de foto’s terugkijk, dan zie ik een hele mooie weergave van hoe Joëlle is geweest. Het is de mooiste manier van hoe je nog aan haar kan denken. Deze foto’s kan ik ook aan andere laten zien, ze zijn niet naar om de zien, maar juist heel mooi.”
“Haar foto's zijn niet naar om te zien, maar juist heel mooi...”
Jezelf blijven
Marcel
Joëlle is niet de eerste baby die Marcel fotografeert. Die eerste keer weet hij nog goed. Hij rijdt hij over de A1 via de A9 naar het Amsterdam UMC. “Ik zit maar in mijn hoofd te denken hoe ik me moet gedragen als ik binnenstap. Zeg ik goedemorgen of gecondoleerd? Maar op het moment dat ik de A9 opdraai, zeg ik tegen mezelf: Marcel, houd eens op. Wees kalm en blijf gewoon jezelf. Ik zet een muziekje op en rijd door”. Dit is hoe Marcel sindsdien altijd fotografeert: hij is vooral heel sterk zichzelf. “Niks geen opsmuk of anders of bedacht. Meegaan met de flow. Natuurlijk, je komt niet vrolijk een kamer binnen, luid ‘jodelahiti’ roepend, maar zo ben ik ook niet. Mijn intuïtie staat altijd op scherp als ik fotografeer. Achteraf verbaast het me weleens dat wat ik zei precies klopte. Vaak zeg je juist als je jezelf bent precies de juiste dingen in zo’n situatie. Niet te veel voorbereiden, maar juist loslaten. Zo fotografeer ik het beste”.
Marcel weet dat afscheidsfotografie, zeker bij overleden kinderen, bij je moet passen. “Natuurlijk kun je bepaalde dingen leren en met tips kom je een heel eind. Maar dit werk moet in je zitten. Je laten leiden door de situatie en jezelf durven zijn, dat maakt je ook kwetsbaar. Vaak staan die mensen zo open en zijn ze heel gevoelig voor de energie die jij meebrengt. Je werkt heel erg op gevoelsniveau, van hart tot hart. Natuurlijk laat ik ook weleens een traan. Die eerste keer, in het Amsterdam UMC toen ik thuiskwam liet ik het los”.
Foto’s van die korte tijd geven houvast
Anton en Jolinda
In hun woonkamer hangt een foto waarin Anton en Jolinda hun dochters voetjes op hun handen hebben liggen. Maar de foto waar Jolinda nog het liefst naar kijkt, toont Joëlle met haar ouders die liefdevol naar haar kijken. Anton vult aan: “Die heeft Marcel zo goed gevangen. Met aan de ene kant het verdriet van onze overleden dochter, aan de andere kant de trots van voor het eerst ouders zijn.”
Nu Jolinda en Anton terugkijken, zien ze dat het moment van foto’s maken na de bevalling ook de ruimte geeft om echt bij Joëlle te zijn als ouders. Anton: “Tot voor de bevalling voelde ik weleens schopjes in de buik, maar verder niet. Nu zie ik haar echt. Voor de foto’s neem ik Joëlle op mijn borst en kijken we naar haar voetjes, haar handjes, haar ogen. Voor het eerst heb ik een band met haar.”
Jolinda heeft Joëlle op dat moment bijna 24 weken bij zich gedragen. Voor haar is het anders. “Voor mij geven de foto’s vooral een houvast. Ik denk nog dagelijks aan Joëlle en voel haar nog altijd bij me. De foto’s helpen met om te rouwen, te visualiseren hoe ze was. Op sommige foto’s is ook duidelijk haar afwijking te zien. De foto’s helpen me te beseffen dat haar hoofd echt groot was. Door die te bekijken, twijfel ik niet meer of we de juiste keuze hebben gemaakt.”
Gezegend
Door de komst van Joëlle zien Anton en Jolinda hoe kwetsbaar het leven kan zijn en hoeveel waarde het eigenlijk heeft. “Het is niet allemaal vanzelfsprekend dat je gezonde kinderen mag krijgen”, licht Anton toe. Jolinda vult aan dat ze nog vaak verdriet voelt van Joëlle, maar dat ze dankbaar is voor de 2 kinderen die ze daarna mocht krijgen. “Ik voel me gezegend. De oudste is nu bijna 3. Die is steeds meer geïnteresseerd in haar zus. We laten haar dan foto’s zien, kijk dit is je zusje Joëlle, die zien we weer terug in de hemel.”
Herkenning, verbinding en troost
Marcel
Marcels werk als afscheidsfotograaf bij overleden kinderen zet hem ook meer in het leven, vertelt hij. “Waarom zijn we er zo bang voor om het te hebben over overleden kinderen? Als ik zie wat deze kinderen brengen, als ik zie hoe ouders anders in het leven gaan staan door deze ervaring of andere beslissingen nemen. Laten we het juist omarmen als onderdeel van het leven”.
Marcel maakte het fotoboek ‘Still in your eyes“. Het is een boek met voornamelijk foto’s en verhalen van ouders en familie van de stil geboren of vroeg overleden kinderen. Met het boek dat Marcel maakte wil hij herkenning, verbinding en troost teweeg brengen. “Daarom vind ik Wereldlichtjesdag ook zo waardevol, een moment van herinneren. Ik steek in ieder geval een kaarsje aan voor al deze kinderen”.
Eén reactie